Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời

Tôi lớn lên dưới mái nhà tranh gầy guộc liêu xiêu thơm mùi khói cơm chiều lửa đỏ, câu hát à ơi men theo vách thời gian đổ bóng xuống lời ru khi mẹ tôi tuổi đã xế chiều.

Có những trưa hè nắng như thiêu như đốt, tôi chân đất đầu trần, nghe tiếng í ới gọi nhau sau rặng tre mà trốn mẹ trốn cha rong chơi cùng lũ bạn. Bãi mía nương dâu làm nơi để trốn tìm, đuổi bắt. Chơi chán thì rủ nhau đi đào trộm củ sắn củ khoai… Chỉ một lúc thôi là mặt đứa nào cũng đen nhẻm và lem luốc với củ khoai hay bắp ngô nướng vội, tiếng cười trong trẻo rộn vang đan vào những lọn tóc đã ướt nhẹm, bết đầy bụi đất lẫn mồ hôi. Chẳng đứa nào bảo đứa nào, nhưng giây phút đó chúng tôi chỉ muốn nhảy ào xuống dòng sông tắm mát để xua đi cái bụi bặm và nóng nực của trưa hè.

Con sông quê yên bình bỗng chốc trở nên náo nhiệt khi bọn con gái cổ vũ, reo hò cho những đứa con trai tinh nghịch lộn nhào những vòng santo đủ kiểu trước khi vươn những cánh tay dài sải mình trên sóng nước. Chúng tôi thi nhau ngụp lặn và mất hút dưới lòng sông tươi mát, mặc kệ tiếng gọi vang dội cả khúc sông của những ông bố bà mẹ với chiếc roi dài và to tổ bố, hứa hẹn những trận đòn nảy lửa sắp xảy ra.

Rồi những buổi chiều hè trên triền đê lộng gió, chúng tôi ngồi vắt vẻo trên lưng trâu nơi đồng vắng, thả những cánh diều giấy bay cao, xa tận cuối chân trời. Tiếng sáo diều dập dìu cùng mây gió, như tiếng lòng của những đứa trẻ thơ khát khao về một tương lai đủ đầy, tươi sáng. Chẳng ai nói, chẳng ai hay, nhưng mặt đứa nào cũng rạng ngời hạnh phúc, ước mơ cha giờ đây tiếp nối cuộc đời con.

Khi nắng vàng chỉ còn loang lổ trên mặt dòng sông, những đàn chim mỏi cánh chao nghiêng bay về tổ ấm, đó cũng là lúc chúng tôi lững thững dắt trâu về. Bản đồng dao nhỏ dần vì đứa nào cũng phần nhiều thấm mệt. Khói cơm chiều bảng lảng trên mái rạ khiến chiếc bụng sục sôi với điệu nhảy tango vì cơn đói cồn cào.

Sau bữa cơm tối, tôi nằm trên chiếc võng đung đưa để nghe bà kể chuyện. Những câu chuyện cổ tích từ trong sách vở, hay câu chuyện về những năm kháng chiến chống giặc lẫy lừng của ông cha theo hơi nồng của miếng trầu phả vào tâm hồn suốt cả tuổi thơ tôi. Cứ thế, bà vừa gãi lưng cho tôi vừa phe phẩy chiếc quạt mo mà tưởng như dịu mát cả đêm hè. Dưới ánh trăng vàng như rót mật, tôi nhắm mắt lim dim rồi chìm vào giấc ngủ trong câu hát ru ầu ơ ví dặm của bà.

“Ầu…ơ
…Ví dầu cầu ván đóng đinh,
Cầu tre lắt lẻo gập ghềnh khó đi.
Khó đi mẹ dắt con đi,
Con đi trường học mẹ đi trường đời… Ầu ơ.”

Vào mùa gặt, khi trời vẫn còn thấm đẫm giọt sương đêm, lũ trẻ chúng tôi lại tíu tít gọi nhau nhảy nhót lên chiếc xe thồ lạch cạch nối đuôi nhau ra đồng từ buổi sớm. Trên xe lỉnh kỉnh nào nước, nào khoai và cơ man là bánh. Chỉ nhìn thôi mà nước miếng cũng đã chảy thành dòng.

Chúng tôi chạy khắp cánh đồng để chơi trò rượt đuổi, nô đùa không biết chán. Chỉ khi ông mặt trời bắt đầu hắt những ánh nắng chói chang xuống ruộng lúa vàng ươm đang nứt toác vì khô hạn, và những bó lúa được chất lên chiếc xe thồ đầy ú ụ, thì chúng tôi mới lại nhảy phốc lên xe để theo về tuốt những bó lúa bằng máy tuốt đạp chân. Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời

Những bàn chân chai sần của cha của mẹ cứ thoăn thoắt đưa lên đưa xuống nhịp nhàng và bó rơm được ném vun vút chất thành từng đống, nhiệm vụ phơi rơm dĩ nhiên là của những đứa con nít chúng tôi. Bước chân dịu êm hơn khi mặt đường làng được phủ đầy những sợi rơm vàng óng, chú trâu đủng đỉnh nhai những cọng rơm còn xanh mát hương vị của đồng quê sau lũy tre làng.

Tất cả những kỉ niệm đó như những thước phim cũ kĩ được cất giấu trong nhà kho kí ức, dẫu có thể bị phủ mờ bởi lớp bụi của thời gian nhưng chẳng bao giờ mất được. Bởi vậy mà mỗi lần đọc bài thơ “Chăn trâu đốt lửa” của cố thi sĩ Đồng Đức Bốn lòng tôi lại rưng rưng bồi hồi khó tả, tuổi thơ xưa, nay có dịp được ùa về.

“Chăn trâu cắt cỏ trên đồng
Rạ rơm thì ít gió đông thì nhiều
Mải mê đuổi một con diều
Củ khoai nướng để cả chiều thành tro.” Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời

Tôi chỉ được ở bên mẹ ngót nghét những tháng năm của tuổi thơ khờ khạo, đến khi chập chững lên mười cũng là lúc mẹ đi bước nữa, tôi rời nhà vào cô nhi viện, cứ thế rồi đằng đẵng xa quê cho tới tận bây giờ.

Có lẽ vì tôi quá mẫn cảm nên những đêm đầu lên thị trấn, trong giấc ngủ chập chờn, tôi vẫn thường bị đánh thức bởi âm thanh của những cô lao công quét rác:

“Đêm con nằm nghe tiếng chổi tre
Mà nước mắt chảy dài trên má
Con muốn đổi thân quen thành lạ
Để rồi vào lớp học ngày mai” 

Suốt thời niên thiếu mẹ và bà đã luôn có mặt ở đó, dịu dàng dung chứa tuổi thơ tôi. Bây giờ bà không còn, mẹ có gia đình mới, khiến những bước chân phiêu bạt của tôi khi trở về quê cũng chông chênh đến lạ. Mãi đến khi mái đầu đã điểm sương với tâm từ đủ lớn, trên vai đã thôi mang giỏ chất đầy ưu phiền của phàm phu tục tử như những ngày trẻ dại chập chững vào đời…Tôi mới đủ tự tin trở về trong một chiều thu man mác, những mong được ngồi bên hiên nhà nghe lại câu hát à ơi vọng từ xưa cũ.

Như gốc cây khô bị người tiều phu đốn ngã, tôi bần thần tựa mình vào hàng cau trước cổng, nơi từng ngóng mẹ đi làm đồng về cuối mỗi buổi chiều hôm. Mẹ tất bật lo toan cơm áo gạo tiền chỉ để cuối chiều nhìn thấy nụ cười ấm trên môi của đứa con thơ vẫn còn ngờ nghệch. Người đánh đổi cả cuộc đời bằng những vết đồi mồi trên gương mặt đã sạm đen vì rám nắng, nếp gấp thời gian hằn sâu trên vầng trán và những vết chân chim nơi khóe mắt thâm quầng, những mong tương lai con là ngày mai tươi sáng. Có yêu thương nào đáp đền được hết sự hi sinh…
Nhớ những ngày trời mưa tầm tã, tôi ngồi bên bậu cửa lần nhổ những sợi tóc sâu đã bạc sờn vai mẹ… Giờ tóc trắng thôi bay mà nước mắt rưng rưng loang lổ cả chiếc áo nâu sòng. Gió thu không thổi nữa, chiếc lá vàng cũng chẳng cố nổi để đừng rơi.

Bà dẫu có là người của muôn năm cũ, nhưng tất cả những kí ức về người sẽ chẳng mờ phai. “Cõi trầm luân nghìn trùng ở cả hai nghĩa đen và bóng. Giá có thể yểu mệnh để gặp lại người, con sá gì những năm tháng phù du…” – Toại Khanh

Tôi bây giờ chỉ như người lữ khách của quê hương với đôi chân mải miết lang thang qua bao miền sơn khê phảng phất mùi cỏ dại. Chọn núi non làm nhà, chim muông làm bạn, thứ hành trang cho một cuộc phù sinh là y bát trong tay đã thấm đẫm những câu chuyện đời, chuyện đạo. Dẫu vậy, vẫn xin gửi niệm thương bất tận tới quê hương trong suốt cuộc hành trình, dù không vẹn tròn nhưng đẹp lắm, vì mình đã từng có mặt cho nhau.

Núi sáng nay mưa…Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời

Tác giả Cỏ phong sương 

Xem thêm tác phẩm cùng tác giả:

• Gọi nắng
• Trọn vẹn một vầng trăng

Lời bàn:

Bài dự thi cuộc thi viết chủ đề Nhà trên Diễn đàn Văn học trẻ – tác phẩm đạt giải nhất tuần 1, giải nhất chung cuộc. Tác phẩm đã nhận được phản hồi rất tích cực từ bạn đọc, sau đây là một vài ý kiến tiêu biểu được BTV chọn ra, nhận xét về bài viết cũng như cảm nhận cá nhân bạn đọc sau khi đọc xong “Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời” – Cỏ phong sương:

Tài khoản Gió viết:

Đây là lần đầu tiên tôi đọc và bình luận nghiêm túc bài văn của tác giả. Trên thế gian thì tình cảm cha mẹ dành cho con luôn là điều thiên liêng và đẹp nhất. Trải qua hàng ngàn năm đây vẫn là chủ đề được nhiều tác giả khai thác, khai thác vì nó đẹp, nó thiêng liêng. Dù đọc các tác phẩm kinh điển như Hãy Chăm Sóc Mẹ của Kyung-sook Shin, Người mẹ của Macxim Gorki hay những bộ phim như Mother của đạo diễn Park Chan Wook, The preparation của Cho Young-jun và cả những bài hát về mẹ đều luôn lấy đi nước mắt của người nghe, người xem và người đọc. Tác phẩm của tác giả chỉ là một bài tản văn ngắn, nhưng nó gợi nhớ trong tôi những kỉ niệm, những khung trời của riêng mình vì có lẽ chúng tôi không cùng cảnh ngộ. Nhưng tình cảm dành cho mẹ chúng tôi đồng điệu. Một bài văn đưa tôi về tuổi thơ, để tôi sống chậm lại giữa thế gian đầy vội vã. Quan trọng hơn hết là ngày hôm nay tôi có thể gửi một tin nhắn cho mẹ và nói:” con yêu mẹ nhiều lắm”.
Định dùng một bài thơ của ngài Minh Đức Triều Tâm Ảnh để thay đoạn kết, nhưng có lẽ sương khói đã làm tôi quên đành dùng tạm bài thơ của ngài Viên Minh dù có thể tôi hiểu sai ý của ngài. Nhưng tôi từng đọc ở đâu đó rằng một tác phẩm văn chương ra đời tự nó sẽ có đời sống của riêng nó, nên đành mạn phép dùng thơ của ngài làm đoạn kết:
“Mẹ ơi, con thưa nhé!
Con muốn mãi muôn đời
Là đứa con nhỏ bé
Vòi vĩnh mẹ, mẹ ơi!”

Độc giả Xuân Hòa:

Kết cấu bài “Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời” khá rõ nếu bạn đọc nó. Phần đầu được tính tới mốc nhân vật vào cô nhi viện sau khi cha mất, bà cũng không còn, mẹ đi bước nữa. Phần hai là phần còn lại.

Tả mà như thơ như họa, từ ngữ giàu hình ảnh của thơ, vẽ cảnh tuyệt như họa. Chỉ dùng một cụm từ để đánh giá :“vô cùng đặc sắc”. Cả tuổi thơ ùa về với đầy đủ những trò vui chơi ngổ ngáo: rủ nhau chăn trâu, giữa trưa hè chân trần rong chơi cùng lũ bạn, ngụp lặn chơi đùa ở sông quê, nhảy lên xe thồ ra đồng, thèm khát quà bánh, và không thể thiếu đòn roi từ cha mẹ. Ngày tháng tuổi thơ được Cỏ viết lên làm người ta chìm đắm trong sự vui vẻ hồn nhiên ấy, không biết là đắm trong niềm vui của người hay của chính mình.

Cả hai phần viết là hai bước ngoặt có tính tách biệt nhưng lại bổ trợ, hài hòa vào nhau đến kì lạ. Kí ức càng đẹp, khi nhớ về càng nao lòng. Cỏ phong sương khéo léo nói về vai trò của “nhà”, của tình thương gia đình, đó là nơi nuôi dưỡng tuổi thơ, là nơi để về sau những chuyến phiêu du mỏi mệt, khắc ghi những điều đẹp đẽ nhất trong tim ta để giữa cuộc đời không bị chông chênh. Mất đi “nhà”, thì người ta chỉ có thể: những bước chân phiêu bạt của tôi khi trở về quê cũng chông chênh đến lạ. Mãi đến khi mái đầu đã điểm sương với tâm từ đủ lớn, trên vai đã thôi mang giỏ chất đầy ưu phiền của phàm phu tục tử như những ngày trẻ dại chập chững vào đời…Tôi mới đủ tự tin trở về trong một chiều thu man mác, những mong được ngồi bên hiên nhà nghe lại câu hát à ơi vọng từ xưa cũ.

Nói về quá khứ nhẹ nhàng, nuối tiếc những điều êm đẹp, những thứ đã bay mất như trong mộng cảnh, giống như chỉ chớp mắt một cái mọi ảo cảnh đẹp đẽ đã biến mất, nhân gian vô thường, khi vui sướng khi khổ đau, vượt qua được mọi thứ mới thấu hồng trần, chỉ nơi chân Phật mới có thể xoa dịu. Tôi không biết rõ tác giả đã nhìn thấu tất cả hay do trú ngụ nơi chân Phật đã xoa dịu tâm trí, cảm hóa lòng người chỉ còn lại bình yên. Chỉ biết, đọc những dòng viết ấy, tôi rưng rưng nghẹn ngào.

(Dùng câu thơ để làm câu kết thúc, câu thơ rất hợp với hoàn cảnh bài viết, có lẽ bởi chính bởi biến cố khiến Cỏ phong sương mất đi những điều tươi đẹp nâng đỡ, năm tháng đi tìm niềm vui chẳng thấy đã phủ dày lên tấm áo nâu của người tu hành, để kiếm tìm niềm an ủi chốn thanh tịnh cửa Phật).

Một trăm năm ngọn cỏ hóa mây trời – Cỏ phong sương là bài viết hoàn chỉnh nhất về cả nội dung và trình bày. Cách dùng từ như thơ, khắc họa hình ảnh bằng ngôn từ vô cùng xuất sắc. Đọc lên vừa khiến người ta chìm đắm trong cảnh sắc nước non quê hương, trong những vui vầy tuổi thơ nghịch ngợm vô lo, vừa thổn thức về kiếp người phù du, nay được mai mất, từng đau đớn nhớ nhung đến dần thản nhiên đối mặt.